Bệnh tiểu đường type 2 được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng”. Bởi vì các giai đoạn của bệnh thường diễn ra lặng lẽ, khó biết và thường để lại hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Bệnh tiểu đường type 2 là một trong những bệnh đang gia tăng nhanh chóng ở Việt Nam. Nguyên nhân gây ra tiểu đường type 2 có thể kể đến như béo phì, ít hoạt động thể chất, chế độ ăn uống không lành mạnh, tuổi cao,… Vì sự nguy hiểm của căn bệnh này nên có lẽ rất nhiều người sẽ bàng hoàng, suy sụp khi nghe tin mình mắc bệnh. Tuy nhiên trên thực tế, bạn có thể hoàn toàn kiểm soát căn bệnh này nếu có kế hoạch chăm sóc và kiểm tra hợp lí.
Bệnh tiểu đường type 2 là gì?
Bệnh tiểu đường type 2 là một bệnh mãn tính xảy ra khi cơ thể không thể sử dụng insulin một cách hiệu quả. Điều này khiến cho nồng độ glucose máu tăng vọt. Cơ chế đầu tiên khi mới mắc bệnh tiểu đường type 2 là sự đề kháng insulin. Điều đó có nghĩa là cơ thể bạn không sử dụng insulin đúng cách hay insulin không thực hiện được chức năng. Lúc đầu, tuyến tụy tạo thêm insulin để bù cho nó. Nhưng theo thời gian, tuyến tụy của bạn không thể theo kịp và không tiết ra đủ insulin để giữ cho mức đường huyết bình thường.
Một cách đơn giản hơn, bạn có thể hiểu insulin chính là những cầu nối đưa nguồn thức ăn quan trọng nhất trong cơ thể là glucose vào bên trong tế bào, giúp các tế bào sản sinh ra năng lượng. Khi cơ thể bị khiếm khuyết insulin, đường không được đưa đầy đủ vào tế bào,.Ngay khi đó lập tức tế bào của bạn sẽ bị đói . Đồng nghĩa với việc lượng glucose trong máu sẽ tăng cao. Glucose tăng cao trong máu sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm
Tình trạng này nếu kéo dài mà không có sự can thiệp sẽ gây tổn hại đến nhiều cơ quan khác nhau. Đặc biệt là mắt, thận, mạch máu và các dây thần kinh. Theo đó, người mới được chẩn đoán mắc bệnh đái tháo đường ngoài việc tuân thủ theo hướng dẫn dùng thuốc của bác sĩ thì nên có kế hoạch chăm sóc sức khỏe phù hợp.
Những biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường type 2
Tăng glucose mạn tính trong thời gian dài gây nên những rối loạn chuyển hóa carbohydrate, protide, lipide, gây tổn thương ở nhiều cơ quan khác nhau. Đặc biệt ở tim và mạch máu, thận, mắt, thần kinh và răng. Các biến chứng bệnh tiểu đường type 2 bao gồm:
Biến chứng tim mạch
Bệnh tim mạch là nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong ở người đái tháo đường. Ảnh hưởng do tăng đường huyết có thể gây ra các bệnh lý động mạch vành. Từ đó dẫn đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Huyết áp cao, cholesterol cao, glucose máu cao và các yếu tố nguy cơ khác góp phần làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch.
Biến chứng thận
Bệnh tiểu đường gây ra các tổn thương mạch máu nhỏ ở thận dẫn đến thận hoạt động kém hiệu quả hoặc suy thận. Bệnh thận phổ biến ở những người mắc tiểu đường hơn những người không mắc. Việc duy trì mức glucose máu và huyết áp bình thường làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh thận.
Bệnh thần kinh do đái tháo đường
Bệnh tiểu đường type 2 có thể gây tổn thương thần kinh khắp cơ thể khi glucose máu và huyết áp quá cao. Điều này dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa, rối loạn cương dương và nhiều chức năng khác.
Trong các khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất là các chi. Đặc biệt là bàn chân do cấu tạo giải phẫu thần kinh mạch máu và tư thế của con người khác biệt hơn các cơ quan khác. Tổn thương thần kinh ở vùng này được gọi là bệnh lý thần kinh ngoại biên. Có thể dẫn đến đau, ngứa và mất cảm giác. Mất cảm giác là dấu hiệu đặc biệt nghiêm trọng. Nó khiến bạn mất chú ý với các chấn thương. Từ đó dẫn đến nhiễm trùng nặng có thể phải cắt cụt chi. Những người tiểu đường có nguy cơ cắt cụt chi cao gấp 25 lần so với người bình thường.
Bệnh võng mạc mắt do đái tháo đường
Hầu hết những người mắc bệnh tiểu đường sẽ phát triển một số loại bệnh về mắt làm giảm thị lực hoặc mù lòa. Mức glucose máu cao liên tục cùng với huyết áp tăng và cholesterol cao là những nguyên nhân chính gây ra bệnh lý võng mạc. Tình trạng này có thể được kiểm soát qua kiểm tra mắt thường xuyên. Giữ ổn định mức glucose máu và huyết áp gần hoặc bình thường.
Các biến chứng trong thời kỳ mang thai
Glucose máu cao trong thai kỳ có thể dẫn đến thai nhi bị quá cân. Điều này dễ dẫn đến các tai biến khi sinh nở chấn thương cho trẻ và mẹ; nguy cơ hạ đường huyết đột ngột ở trẻ sau sinh; trẻ bị phơi nhiễm glucose máu cao trong suốt thai kỳ có nguy cơ cao bị tiểu đường trong tương lai hơn các trẻ khác.
Thay đổi thói quen sinh hoạt hàng ngày có ích trong phòng ngừa biến chứng
Chế độ ăn uống hợp lí
Có thể nói, dinh dưỡng cho người bệnh đái tháo đường là vấn đề được quan tâm hàng đầu. Bởi lẽ, bất kỳ loại thực phẩm nào bạn tiêu thụ cũng đều có khả năng ảnh hưởng đến lượng đường huyết. Để an tâm, bạn có thể tham vấn ý kiến của bác sĩ chuyên khoa về cách lên thực đơn hằng ngày.
Bạn cũng cần chú trọng hơn nữa đến vấn đề cân đối các nhóm chất dinh dưỡng thông qua việc ăn uống đa dạng nhiều loại thực phẩm. Hãy cắt giảm các thực phẩm nhiều đường, bột; thay vào đó nên bổ sung nhiều rau xanh xen kẽ giữa các bữa ăn để giảm bớt cơn đói .
Về khẩu phần ăn, bạn nên chia thành nhiều bữa trong ngày để giảm hấp thụ quá nhiều đường một lúc. Khi ăn cần ăn chậm, nhai kỹ và dùng bữa đúng giờ. Việc này giúp tránh làm thay đổi chỉ số glucose máu đột ngột.
Để đường huyết ổn định, cuộc sống cân bằng, bạn nên dùng thêm sữa dành riêng cho người đái tháo đường. Ưu tiên chọn sữa đã được chứng minh lâm sàng cung cấp đầy đủ và cân đối các thành phần dinh dưỡng. Đặc biệt phải đáp ứng khuyến cáo về dinh dưỡng cho người đái tháo đường của Hội Đái tháo đường Hoa Kỳ và châu Âu. Sản phẩm với công thức đặc chế hệ bột đường giải phóng chậm. Do đó có tác dụng làm chậm tốc độ hấp thu đường vào máu giúp ổn định đường huyết, tăng cường sức khỏe tim mạch. Bên cạnh đó còn giúp giảm cân và vòng eo. Bạn có thể dùng sữa thay thế toàn phần bữa ăn chính hoặc làm bữa ăn phụ.
Ngủ đủ giấc
Ông bà ta thường nói: “Ăn được ngủ được là tiên”. Câu nói này đã nói lên vai trò quan trọng của giấc ngủ đối với sức khỏe. Đặc biệt trong các khuyến cáo về chăm sóc người bệnh tiểu đường, hầu hết các chuyên gia đều khuyên người bệnh nên ngủ ít nhất từ 7 – 8 giờ mỗi ngày.
Việc ngủ đủ giấc sẽ giúp bạn kiểm soát đường huyết tốt, giảm được chứng thèm ăn. Hơn nữa còn mang lại cảm giác thư thái, dễ chịu và cải thiện khả năng hoạt động của insulin.
Ngược lại, bệnh sẽ diễn tiến xấu đi nếu bạn rơi vào trạng thái thiếu ngủ, mất ngủ hay gặp phải hội chứng ngưng thở khi ngủ. Nếu không sớm phát hiện và xử lý kịp thời, tình trạng này sẽ dẫn đến nhiều hệ quả nghiêm trọng. Chẳng hạn như các vấn đề tim mạch. Đặc biệt là tăng huyết áp.
Để ngon giấc hơn, bạn hãy đặt ra giờ ngủ cố định. Cũng nên tránh dùng rượu, bia hoặc chất kích thích hay suy nghĩ quá nhiều. Nhiều người bệnh đái tháo đường chia sẻ họ ngủ ngon hơn khi “tạm xa” các thiết bị điện tử 1 giờ trước khi lên giường.
Thường xuyên kiểm tra đường huyết
Một kế hoạch chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường hoàn chỉnh không thể thiếu bước kiểm tra mức đường huyết mỗi ngày. Việc này có ý nghĩa giúp người bệnh quản lý chế độ dinh dưỡng, phòng tránh được nguy cơ bị hạ đường huyết hoặc tăng đường huyết gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Hơn nữa, thông qua việc theo dõi đường huyết thường xuyên tại nhà, người bệnh cũng có thể điều chỉnh lại chế độ sinh hoạt, luyện tập cho phù hợp.
Với cách đo đường huyết truyền thống, Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) khuyến cáo người bệnh nên ghi lại kết quả hằng ngày. Bởi lẽ, những thông tin như vậy sẽ rất hữu ích cho bác sĩ trong những lần thăm khám định kỳ. Căn cứ trên những số liệu mà bệnh nhân thu thập, bác sĩ sẽ đánh giá được hiệu quả của phương pháp điều trị và đưa ra những thay đổi nếu cần thiết.
Riêng với người sử dụng thiết bị theo dõi đường huyết liên tục, sử dụng cảm biến nhỏ gắn dưới da để kiểm tra nồng độ đường trong dịch mô hoặc các chất lỏng xung quanh tế bào của cơ thể. Loại máy này cứ sau vài phút sẽ đo chỉ số đường huyết 1 lần. Điều đặc biệt là dữ liệu đường huyết có thể tải về máy tính hoặc điện thoại thông minh để người bệnh tiện theo dõi. Điểm bất lợi là CGM có chi phí cao so với dạng máy đo đường huyết truyền thống.
Vận động nhiều hơn
Vận động là một trong những việc nên làm trong kế hoạch chăm sóc người bệnh tiểu đường. Sự kết hợp giữa luyện tập với chế độ ăn hợp lý là cách giúp kiểm soát đường huyết vô cùng hữu hiệu.
Việc tập luyện ở cường độ vừa phải, phù hợp với thể trạng người bệnh sẽ mang lại hiệu quả tích cực. Trái lại nếu tập không đúng, bệnh nhân có thể đối mặt với hàng loạt những nguy cơ. Chẳng hạn như: đau ngực do gắng sức, tổn thương gân, xương, khớp.
Bạn không nên tập thể dục ngay sau bữa ăn chính. Và cũng không tập vào thời điểm quá xa bữa ăn. Vì nguy cơ hạ đường huyết những lúc này rất cao. Trong quá trình luyện tập, bạn nên mang theo kẹo bánh. Việc này là để phòng nguy cơ hạ đường huyết. Lưu ý người bệnh đái tháo đường đã có biến chứng hoặc bệnh lý mắc kèm phải tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tập.
Bệnh đái tháo đường có thể gây ra những biến chứng ở bàn chân
Bệnh tiểu đường type 2 đường gây nên nhiều biến chứng cho cơ thể. Thường gặp nhất là những vấn đề ở bàn chân. Đây là hậu quả của nhiều tổn thương phức tạp khác nhau bao gồm:
- Bệnh thần kinh ngoại biên: Người bệnh giảm và dần mất cảm giác ở bàn chân
- Bệnh động mạch ngoại biên: Người bệnh dễ bị xơ vữa động mạch, các mạch máu bị tắc, hẹp làm giảm lưu lượng máu đến chân
- Nhiễm trùng: lượng đường trong máu cao khiến vi khuẩn phát triển nhanh hơn, hệ quả là vết thương ở chân lâu lành
Chính vì nguyên nhân rối loạn cảm giác và giảm tưới máu đến chân nên bệnh nhân đái tháo đường type 2 dễ gặp phải những tình trạng về chân. Chẳng hạn như: nấm da chân, nấm móng, xuất hiện các vết chai sần, loét bàn chân, ngón chân khoằm, móng chân mọc ngược. Để chăm sóc bàn chân, bản thân người bệnh đái tháo đường và người nhà cần phải:
- Kiểm tra bàn chân hằng ngày để phát hiện xem có bất kỳ tổn thương nào hay không
- Vệ sinh bàn chân sạch sẽ bằng cách rửa với nước ấm và xà phòng dịu nhẹ mỗi ngày. Chú ý tránh ngâm chân quá lâu. Sau mỗi lần vệ sinh phải lau khô chân. Đặc biệt là các kẽ ngón
- Luôn mang giày, dép đúng cỡ, mềm mại kể cả ở trong nhà. Nếu sử dụng giày, những loại vớ, tất đi kèm phải đảm bảo vừa vặn và có độ co giãn tốt
- Cắt móng chân gọn gàng và thường xuyên.
Kiểm tra sức khỏe định kì để theo dõi tình hình người bệnh
Ngoài những lưu ý trong thói quen sinh hoạt hằng ngày, người bệnh tiểu đường type 2 cũng cần quan tâm đến những buổi kiểm tra sức khỏe định kỳ, bao gồm:
Thực hiện xét nghiệm HbA1c
Xét nghiệm này nhằm mục đích kiểm tra lượng glucose gắn với hemoglobin trong tế bào hồng cầu. Theo đó, người mắc bệnh đái tháo đường thì mức glucose gắn với hemoglobin sẽ cao hơn bình thường.
Chỉ số HbA1c phản ánh tình trạng kiểm soát lượng đường huyết của người bệnh trong 3 tháng gần nhất. Dựa vào đó, bác sĩ có thể đánh giá tình trạng bệnh và đưa ra hướng điều trị thích hợp. HbA1c nếu dưới 6% nghĩa là nồng độ glucose máu đang được kiểm soát tốt. Đồng nghĩa với việc không có sự phát triển về các biến chứng ở mắt, thận, tim mạch thần kinh
Trong kế hoạch chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường type 2, nếu không có chỉ định đặc biệt, hầu hết người bệnh sẽ được khuyến cáo nên thực hiện xét nghiệm HbA1c khoảng 3 – 4 lần/năm
Kiểm tra tình trạng răng
Đái tháo đường gây nên nhiều biến chứng trong đó có cả bệnh răng miệng. Lý do vì lượng đường huyết tăng cao gây tổn thương các vi mạch. Từ đó làm giảm lưu lượng máu đến nuôi dưỡng nướu răng.
Hơn nữa, hàm lượng đường trong nước bọt của người bị đái tháo đường thường sẽ cao hơn so với người bình thường. Điều này tạo cơ hội cho hại khuẩn sinh sôi và phát triển mạnh mẽ. Lúc này, vi khuẩn sẽ kết hợp với thức ăn trong miệng hình thành nên các mảng bám. Từ đó gây ra vấn đề sâu răng, viêm nướu. Để những vấn đề trên không xảy ra, người bệnh cần:
- Đánh răng kỹ sau mỗi bữa ăn
- Khám răng định kỳ 6 tháng một lần ngay cả khi không có biểu hiện gì bất thường
- Hạn chế tiêu thụ thức ăn rắn. Cũng như những thức ăn nhiều đường và tinh bột
- Tránh thói quen hút thuốc lá. Điều này làm tăng nguy cơ phát triển bệnh răng miệng
- Sử dụng chỉ nha khoa để loại bỏ mảng bám thay vì dùng tăm xỉa răng
- Dùng nước muối sinh lý súc miệng sau mỗi bữa ăn
Kiểm tra tình trạng mắt
Đường huyết tăng cao có thể dẫn đến các bệnh lý về mắt như đục thủy tinh thể, bệnh glaucoma hay còn gọi là cườm nước. Thậm chí là tổn thương võng mạc. Do đó, với người bệnh tiểu đường type 2, việc chăm sóc và bảo vệ đôi mắt là điều hết sức cần thiết.
Cứ 5 người bị tiểu đường thì có 1 người gặp phải các bệnh về mắt vừa liệt kê. Để phòng tránh các biến chứng ở mắt, người bệnh cần cố gắng giữ đường huyết ở mức ổn định. Nên khám mắt định kỳ tối thiểu 1 lần/năm. Riêng phụ nữ mang thai bị tiểu đường thai kỳ nên khám nhãn khoa mỗi 3 tháng một lần để đảm bảo sức khỏe. Nếu thấy có bất kỳ dấu hiệu lạ nào xảy ra, bạn hãy lập tức đến bệnh viện ngay.
Tiêm vắc xin phòng bệnh
Tiêm vắc xin cũng là một phần quan trọng trong kế hoạch chăm sóc người bệnh tiểu đường lâu dài. Việc này sẽ giúp bệnh nhân đối chọi tốt với các tác nhân gây bệnh từ môi trường.
Bệnh tiểu đường khiến hệ miễn dịch trở nên suy yếu. Vì thế người bệnh có nguy cơ dễ mắc phải các bệnh truyền nhiễm. Nếu chẳng may nhiễm phải, tỷ lệ người bệnh gặp biến chứng hoặc thậm chí tử vong là rất cao.
Những loại vắc xin mà người mắc bệnh đái tháo đường cần tiêm phòng là vắc xin cúm, phế cầu khuẩn, viêm gan siêu vi B, bạch hầu, ho gà, uốn ván. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể khuyến cáo bệnh nhân tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu, Zoster.
Người bị bệnh đái tháo đường luôn cảm thấy căng thẳng
Căng thẳng, mệt mỏi là trở ngại rất lớn đối với việc kiểm soát bệnh đái tháo đường. Theo đó, khi cơ thể và tâm trí đang trong trạng thái căng thẳng. Các hormone như adrenaline và cortisol được bài tiết dẫn đến làm tăng lượng đường huyết. Bên cạnh đó, tính kháng insulin cũng được đẩy mạnh. Vì thế, để “xua tan” căng thẳng, dưới đây là một vài lời khuyên bạn có thể thực hiện:
Giao tiếp thân thiện, cởi mở
Việc phải sống chung với bệnh đái tháo đường là chuyện chẳng hề đơn giản. Đôi lúc bạn sẽ cảm thấy có quá nhiều áp lực đặt lên vai mình. Nhưng đừng vì thế mà giữ yên trong lòng. Hãy chia sẻ gánh nặng của bạn với người thân. Bạn sẽ ngạc nhiên khi biết mọi người quan tâm đến bạn hơn bạn nghĩ đấy.
Thú cưng là một lựa chọn thông minh
Việc mắc bệnh tiểu đường khiến bạn rất dễ cảm thấy cô đơn. Nếu tình trạng này lâu dài có thể dẫn đến vấn đề trầm cảm rất nguy hại. Để tránh điều này, bạn hãy thử chăm sóc một chú cún hay bất kỳ thú cưng nào mà mình thích. Việc có người bầu bạn là một ý tưởng rất hay để loại bỏ sự cô đơn.
Hòa mình với thiên nhiên giúp giảm stress
Việc dạo bộ dưới tán cây có tác dụng giảm nồng độ hormone gây căng thẳng, điều hòa nhịp tim và huyết áp rất tốt. Bản thân bệnh nhân hay người chăm sóc người bệnh tiểu đường nên quan tâm nhiều hơn đến việc này.
Hy vọng qua bài viết trên, bạn đã hiểu hơn phần nào về kế hoạch chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường dành cho cả người nhà và người bệnh một cách hợp lý. Đừng ngần ngại chia sẻ những khó khăn, khúc mắc của mình với bác sĩ hay người thân để việc kiểm soát bệnh trạng của mình ngày càng tốt hơn bạn nhé!
Nguồn: hellobacsi.com
